Not the palace of Odysseus! Uncovering the lost ‘palace’ of the governors of Venetian Ithaca

Πατήστε εδώ για το Ελληνικό κείμενο

During three hundred years of Venetian rule, the governors of Ithaca fancied themselves as sitting on the throne of the island’s great ancient king.

While travellers have been trying to find the palace of Odysseus for centuries, where did those governors of Ithaca live during the Venetian period, 1500–1797?

Where did Ithacesians go to lodge petitions to the government, to seek redress for legal wrongs, to access justice?

These questions are the topic of recent research I have published in the journal Mediterranean Studies (2024) vol. 32(2). Through a large number of written sources from the rich collection of Venetian-period documents held at the Archive of Ithaca, I have traced the construction, operation, decay, and dereliction of the governors’ residence which was the centre of power on the island during Venetian rule.

Ithaca was a peculiar case compared to the other, larger Ionian islands in the Venetian period. The governor was not a man elected in Venice to be sent to govern the colonies, but rather the governor was from the elite of Cephalonia, sent to the neighbouring island to govern his fellow Ithacesian subjects.

The opportunity to rule even a small island like Ithaca offered these Cephalonians elites the chance to indulge in the fantasy of representing the Venetian empire, and filling the fabled throne of its ancient king.

The ‘public palace’ (palazzo publico, or in Greek ‘αφεντικό σπίτι’) was built on Ithaca with Cephalonian money sometime after 1563.

The documents tell us that its dilapidation began soon after. Successive governors lamented the structure’s poor condition, blaming inadequate funds and lack of support from higher Venetian authorities. Despite occasional repair efforts, its state worsened, exacerbated by the fact the governors served short terms that discouraged long-term investments.

The palace was located in the main southern township of Ithaca, the hinterland ‘chora' around today’s Perachori.

By the mid-18th century, the population of southern Ithaca had moved to establish the bayside settlement where today’s Vathy stands. The governors followed them and the old palace was abandoned.

In a notarial register we find scribblings by a tired clerk of buildings of impressive proportions (for Ithaca) — might these represent what the palace looked like? 

The palace was not only the seat of government, but a site of political tensions. While the old palace originally projected the authority of the Cephalonian governors as representatives of Venice on little Ithaca, its neglect and eventual disuse mirrored the failings of the system of government which delegated power to a small number of men who were notorious for their corruption and feuds between rival clans. As the governors used their public office for personal gain, the higher authorities refused to provide sustained funding for its maintenance.

We must hope that future work may identify ruins of the old palace.

Contributed by Kyriaco Nikias

To learn more about the ‘public palace’ of Venetian Ithaca, read my full article here

A possible sketch of the Ithacan governor’s palace among scribblings? (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο). Published in K. Nikias, ‘The Venetian public palace on Ithaca’ (2024): read here.

Portrait of governor Marin Pignator (1719), Focas-Cosmetatos Foundation, Cephalonia. Published in K. Nikias, ‘The governors of Venetian Ithaca’ (2023): read here.

The view from Palaiochora towards Vathy (Photo by Dimitris Prevezianos)

Όχι το παλάτι του Οδυσσέα! Αποκαλύπτοντας το χαμένο «παλάτι» των διοικητών της βενετικής Ιθάκης

Κατά την διάρκεια των τριακοσίων ετών της βενετικής κυριαρχίας, οι διοικητές της Ιθάκης ονειρεύονταν πως κάθονταν στον θρόνο του μεγάλου αρχαίου βασιλιά του νησιού.

Ενώ για αιώνες οι ταξιδιώτες προσπαθούσαν να βρουν το παλάτι του Οδυσσέα, πού ζούσαν αυτοί οι διοικητές της Ιθάκης την βενετική περίοδο, 1500-1797;

Πού πήγαιναν οι Ιθακήσιοι για να καταθέσουν αιτήματα στην κυβέρνηση, για να ζητήσουν αποκατάσταση νομικών αδικιών, για να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη;

Τα ερωτήματα αυτά αποτελούν το θέμα πρόσφατης έρευνας που δημοσίευσα στο περιοδικό Mediterranean Studies (2024) τ. 32(2). Μέσα από ένα μεγάλο αριθμό γραπτών πηγών από την πλούσια συλλογή εγγράφων της βενετικής περιόδου που φυλάσσεται στο Αρχείο της Ιθάκης, έχω παρακολουθήσει την κατασκευή, την λειτουργία, την φθορά και την εγκατάλειψη της κατοικίας των διοικητών, η οποία αποτελούσε το κέντρο της εξουσίας στο νησί κατά τη διάρκεια της βενετοκρατίας.

Η Ιθάκη ήταν μια ιδιόμορφη περίπτωση σε σύγκριση με τα άλλα, μεγαλύτερα νησιά του Ιονίου κατά τη βενετική περίοδο. Ο διοικητής δεν ήταν ένας άνθρωπος που εκλεγόταν στην Βενετία για να αποσταλεί για να διοικήσει τις αποικίες, αλλά ανήκε στην ελίτ της Κεφαλονιάς, και τον έστειλαν στο γειτονικό νησί για να διοικήσει τους υπηκόους της Ιθάκης. Η ευκαιρία να κυβερνήσουν έστω και ένα μικρό νησί όπως η Ιθάκη προσέφερε σε αυτές τις ελίτ των Κεφαλονιτών την ευκαιρία να αφεθούν στη φαντασίωση ότι εκπροσωπούν την βενετική αυτοκρατορία και ότι καταλαμβάνουν τον μυθικό θρόνο του αρχαίου βασιλιά της.

Το «δημόσιο παλάτι» (palazzo publico, στα ελληνικά έγγραφα «αφεντικό σπίτι») χτίστηκε στην Ιθάκη με χρήματα των Κεφαλονιτών κάποτε μετά το 1563.

Τα έγγραφα μάς λένε ότι η ερείπωσή του άρχισε σχεδόν σύντομα μετά. Οι διαδοχικοί διοικητές παραπονέθηκαν για την κακή κατάσταση της κατασκευής, κατηγορώντας την ανεπάρκεια των κονδυλίων και την έλλειψη υποστήριξης από τις ανώτερες βενετικές αρχές.

Παρά τις περιστασιακές προσπάθειες επισκευής, η κατάστασή της επιδεινωνόταν, πράγμα που χειροτέρευε το γεγονός ότι οι διοικητές είχαν σύντομη θητεία που αποθάρρυνε τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις.

Το παλάτι βρισκόταν στον κύριο νότιο οικισμό της Ιθάκης, στην Χώρα γύρω από το σημερινό Περαχώρι.

Μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα, ο πληθυσμός της νότιας Ιθάκης είχε μετακινηθεί για να ιδρύσει τον παραθαλάσσιο οικισμό όπου βρίσκεται το σημερινό Βαθύ. Οι διοικητές τους ακολούθησαν και το παλιό παλάτι εγκαταλείφθηκε.

Σε ένα συμβολαιογραφικό κατάστιχο βρίσκουμε σκίτσα ενός κουρασμένου υπαλλήλου με κτίρια εντυπωσιακών διαστάσεων (για την Ιθάκη). Μήπως αυτά απεικονίζουν το πώς φαινόταν το παλάτι;

Το παλάτι δεν ήταν μόνον η έδρα της διοίκησης, αλλά και τόπος πολιτικών εντάσεων. Ενώ το παλιό παλάτι αρχικά αντιπροσώπευε την εξουσία των κεφαλλονιτών διοικητών ως εκπροσώπων της Βενετίας στην μικρή Ιθάκη, η παραμέληση και η τελική εγκατάλειψή του αντανακλούσε τις αδυναμίες του συστήματος διακυβέρνησης που ανέθετε την εξουσία σε έναν μικρό αριθμό ανδρών που ήταν διαβόητοι για τη διαφθορά τους και τις διαμάχες μεταξύ αντίπαλων οικογενειών. Καθώς οι διοικητές χρησιμοποιούσαν το δημόσιο αξίωμά τους για προσωπικό όφελος, οι ανώτερες αρχές αρνούνταν να παράσχουν συνεχή χρηματοδότηση για την συντήρησή του.

Ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον θα ταυτοποιηθούν τα ερείπια εκείνου του παλιού παλατιού.

Κυριάκος Νικίας

Για να μάθετε περισσότερα για το «δημόσιο παλάτι» της βενετικής Ιθάκης, διαβάστε το άρθρο μου εδώ.